De Boeddhistische Unie Nederland stelt voor de 3e zaterdag van mei tot nationale Boeddhadag uit te roepen. Op Boeddhadag viert men geboorte, verlichting en sterven van de Boeddha. Dit jaar vierde de BUN voor het eerst Boeddhadag samen met de Chinese Tempel op de Zeedijk in Amsterdam (zie nieuws).
Eerder pleitten niet christelijke organisaties en scholen voor het opvoeren van het Suikerfeest, het Offerfeest of het joodse Jom Kippoer als nationale feestdag. Ook op internetfora werd er druk over gediscussieerd. Dergelijke nieuwe nationale feestdagen kunnen vrije dagen worden als bestaande christelijke feestdagen als 2e Kerstdag, 2e Paasdag, 2e Pinksterdag of Hemelvaartdag worden afgeschaft als nationale vrije dag.
Is het goed dat het Boeddhisme zich bij dit pleidooi schaart en een eigen nationale feestdag claimt?
"Voor geen enkele religie is het goed om een nationale feestdag toegewezen te krijgen." zegt Christa Anbeek resoluut. "Eén van de gevaarlijke tendensen van religie is, dat zij goed samen kan gaan met nationalistische gevoelens. Religie kan identiteitsversterkend werken, voor een individu, en ook voor een groep of een natie." In het verleden en heden kun je de voorbeelden aanwijzen, in zowel christendom, islam, jodendom als ook boeddhisme. De eigen natie en de eigen godsdienst ziet men als superieur - en godsdienst zet men in om de ideologie van de uniciteit van een volk te onderstrepen. "Het bekendste voorbeeld in het boeddhisme is het samengaan van boeddhisme en nationalisme tijdens de Tweede Wereldoorlog in Japan. Het claimen van een nationale boeddhistische feestdag lijkt misschien onschuldig en ver verwijderd van extreme vermenging van nationalisme en religie; toch lijkt het mij dat boeddhisten in Nederland zoiets niet moeten willen."
Ze voegt hier nog een tweede argument aan toe, een inhoudelijk boeddhistische argument: "Als boeddhist weet je waar het pad wezenlijk om gaat: het loslaten van ik-gehechtheid en openheid voor de verbondenheid van alles met alles." Sterke gehechtheid aan de boeddhistische identiteit werkt eerder afzonderend dan verbindend. Juist daarom zouden Boeddhisten af moeten zien van een nationale boeddhistische feestdag "zelfs als hen dat door de regering zou worden aangeboden."
Ook Paula de Wijs vraagt zich af of een Boeddhadag gewenst is, zij het op andere gronden: "Na een eerste reactie van 'waarom niet' bekruipt me een ongemakkelijk gevoel. We moeten onszelf goed afvragen wat de motivatie is achter de wens zo'n dag in te stellen. Wat willen we ermee bereiken? Gelijkheid? Aandacht? Een extra vrije dag? Hebben we iets om te bieden en zowel, wat?" Over één motief is ze in ieder geval enthousiast: "Het idee om het boeddhisme meer bekendheid te geven - hier in Amsterdam zou men zeggen: 'het boeddhisme meer smoel geven'- door een Boeddhadag in te stellen, lijkt mij een prima idee."
Jotika Hermsen is positief over een nationale Boeddhadag. Ze ziet in "een eigen nationale feestdag zoveel als de erkenning van het bestaan van boeddhistische groeperingen. Dat kan geen kwaad."
Dat die Boeddhadag een jaarlijks weerkerend feest wordt, lijkt Jotika Hermsen zinvol. De vraag is welke dag daarvoor het meest geëigend is. Theravada traditie viert (wereldwijd) Boeddhadag op de volle maan in de maand Vesak. Die maand Vesak is soms mei, soms juni in de Romeinse kalender. Dus de datum verschilt ieder jaar. "Wat interessant maar ook verwarrend is, is dat binnen de boeddhistische tradities Boeddhadag op heel verschillende data gevierd wordt. Ik weet niet wanneer de Chinese gemeenschap het officieel viert of de Zenboeddhisten of de Tibetanen. Vanuit de Theravada traditie zou ik voorstellen: de eerste zaterdag of zondag na de volle maan in de maand Vesak. Elk jaar verrassend dus, net als Pasen en het Suikerfeest, Oost ontmoet West, in beweging."
In de discussies de afgelopen tijd gaat het vaak om de vraag of het een goed idee zou zijn de nationale feestdagen te ontkerstenen en ze 'eerlijk' te verdelen over de belangrijkste religies in Nederland. Wat Hermsen betreft wordt Boeddhadag een nationale vrije dag. Het lijkt haar niet slecht om de christelijke feestdagen "eerlijker" te verdelen. "De 2e Kerstdag, 2e Pinksterdag, 2e Paasdag of Hemelvaartsdag mag Suikerfeest worden of Boeddhadag of Jom Kippoer. Jom Kippoer is in Israël een nationale feestdag terwijl het in Nederland een grote feestdag is voor de Joodse gemeenschap maar geen vrije dag."
Ze zou zich ook kunnen voorstellen dat er nationaal een aantal vrije dagen gegeven wordt die vrij opneembaar zijn om de eigen religieuze feestdagen te vieren. De moeilijkheid ligt naar haar inzicht dan bij de bedrijven en de economische belangen. "Want om een aansluitende 2e Kerstdag in te ruilen voor een zwevend Suikerfeest, dat betekent nogal wat. De meeste organisaties zijn dicht met Kerst. Als de moslims met Kerstmis willen werken dan kan dat in veel bedrijven weer niet omdat er niet genoeg mensen zijn die het bedrijf draaiend houden."
De Wijs verwacht meer problemen dan plezier van het instellen van nieuwe religieuze feestdagen als het niet goed doordacht en gecommuniceerd wordt aan de Nederlandse bevolking. "Als de christelijke dagen opgegeven moeten worden zijn het juist de behoudender bevolkingsgroepen die hier moeite mee zullen hebben - of de conservatieve christelijk hoek of de xenofoben in het algemeen. Sommige kerken zullen in de verdediging komen en de bevolking oproepen het christendom of de Nederlandse cultuur (het 'culturele erfgoed') te beschermen tegen alle vreemde, uitheemse religies. De polarisatie zou dan toenemen en niet het begrip of de samenwerking in de maatschappij. En dat lijkt me niet positief."
Naast weerstanden bij behoudender christenen kun je door de gegroeide vakantiepatronen ook weerstanden verwachten bij niet christenen. Paula de Wijs: "De laatste dertig jaar vieren de meeste Nederlanders de nationale feestdagen zoals Pasen, Pinksteren of Hemelvaartdag eerder op de camping of in Frankrijk dan in de kerk. Dus als een Boeddhadag op een doordeweekse dag zou vallen en een bestaande feestdag zou moeten vervallen, denk ik dat ook niet christenen eerder negatief dan positief op het boeddhisme zouden reageren en daarmee schiet je je doel om bekendheid te geven aan het boeddhisme voorbij." En er zijn nog meer gegroeide nieuwe rituelen. Christa Anbeek: "De ontkerstening van de feestdagen is al in volle gang. De huidige feestdagen passen heel goed bij de huidige Nederlandse cultuur - zo staat Pinksteren vooral voor popfestivals en bijna niemand herinnert zich dat er ook een christelijke inhoud van dat feest is. Veel van de christelijke feestdagen vallen trouwens samen, of stammen af, van voorchristelijke feestdagen, zoals het midwinterfeest, lentefeest en zijn dus veel minder christelijk dan ze op het eerste gezicht lijken."
Heeft een nieuwe nationale boeddhistische feestdag wel waarde? Is Nederland inmiddels niet te veel geseculariseerd voor het toevoegen van nieuwe religieuze feestdagen? "Nederland is niet seculier geworden", vindt Paula de Wijs, "slechts minder traditioneel christelijk. Juist de groei van het boeddhisme bewijst dat er een sterke behoefte bestaat naar een spiritueel of zingevende element in het leven. Men gaat niet meer naar de kerk maar zoekt elders zijn idealen, heiligen en geloofsgenoten." Dus religieuze feestdagen hebben wel degelijk waarde. Jotika Hermsen meent dat pas als de secularisatie zover is doorgedrongen dat er geen enkele religieuze feestdag meer gevierd wordt, je beter kunt overgaan naar een systeem van extra vrije dagen. Mensen kunnen die dan zelf invullen zoals zij dat willen. "Maar, zover is het nog lang niet, denk ik. Dat ook de "nieuwe godsdiensten", zoals de Islam en Boeddhisme, vragen om een nationale feestdag duidt niet op secularisatie."
Een nationale Boeddhadag roept dus flink wat voors en tegens op. Het zet het boeddhisme op de agenda, geeft bekendheid en erkenning, maar zou ook flinke weerstand kunnen oproepen en wellicht foute nationalistische gevoelens kunnen versterken. Inhoudelijk boeddhistische argumenten voor een nationaal feest heeft geen forumlid aangedragen. Boeddhisten vinden het blijkbaar niet zo nodig om hun overtuiging in het openbaar te belijden en om hun feesten samen met niet-boeddhisten te vieren. Het enige inhoudelijke argument was tegen Boeddhadag gericht: Boeddhadag pint je vast op een identiteit en dat gaat tegen de boeddhistische leer in.
Christa Anbeek is weliswaar tegen een nationale Boeddhadag, maar van een groot boeddhistisch feest wordt ze wel enthousiast. "Vorig jaar stuitte ik in Gent bij toeval op een Obon viering om de doden van de bombardementen op Hiroshima en Nagasaki te herdenken - tijdens het Obon festival keren de doden voor een paar dagen naar huis terug, waarna ze met een lichtje in een klein bootje op de rivier worden gezet. De dansende lichtjes op die rivier in Gent waren een prachtig gezicht - ze vormden met elkaar ook een protest: dit nooit weer! Een mooi feest."